26.3.1 Należności z tytułu dostaw i usług. Pozostałe pożyczki i należności finansowe

Należności finansowe, w tym należności z tytułu dostaw i usług, wycenia się na dzień ich powstania w wartości godziwej, a następnie według zamortyzowanego kosztu przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej z uwzględnieniem odpisów z tytułu oczekiwanej straty kredytowej.

Grupa stosuje uproszczone metody wyceny należności wycenianych według zamortyzowanego kosztu jeżeli nie powoduje to zniekształcenia informacji zawartych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w szczególności w przypadku, gdy okres do momentu spłaty należności nie jest długi.

Grupa nie monitoruje zmian poziomu ryzyka kredytowego w trakcie życia instrumentu. Oczekiwana strata kredytowa szacowana jest do terminu zapadalności instrumentu.

Spółki stosują następujące zasady szacowania i ujmowania odpisów z tytułu utraty wartości należności finansowych:

• dla należności od istotnych klientów, którzy objęci są procedurą oceny ryzyka kredytowego, Spółki szacują oczekiwane straty kredytowe w oparciu o model służący do oceny tego ryzyka bazujący na ratingach przypisanych poszczególnym kontrahentom; ratingom przypisywane jest prawdopodobieństwo upadłości, które jest korygowane o wpływ czynników makroekonomicznych;
• dla należności od klientów masowych lub nieobjętych procedurą oceny ryzyka kredytowego Spółki szacują oczekiwane straty kredytowe w oparciu o analizę prawdopodobieństwa poniesienia strat kredytowych w poszczególnych przedziałach wiekowania;
• w uzasadnionych przypadkach Spółki mogą oszacować wartość odpisu indywidualnie.

Odpisy aktualizujące wartość należności zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych. Należności długoterminowe są wykazywane w wartości bieżącej (zdyskontowanej).

Wskaźniki przyjęte do oszacowania wartości oczekiwanych strat liczone według macierzy rezerw:

Odpis dotyczy należności objętych odpisem wyliczanym wg macierzy oraz odpisem indywidualnym (100%).

Wskaźniki przyjęte do oszacowania wartości oczekiwanych strat liczone według modelu dla kluczowych klientów:

Należności z tytułu dostaw i usług mają zazwyczaj 14 – 21 dniowe terminy płatności. W 2020 roku Grupa Kapitałowa PGE oczekiwała średnio na spłatę należności 30 dni (wskaźnik szybkości obrotu należności w głównych spółkach w Grupie Kapitałowej PGE wahał się w przedziale od 6 do 75 dni). Należności z tytułu dostaw i usług dotyczą głównie należności z tytułu sprzedanej energii i usług dystrybucji. W ocenie kierownictwa Grupy Kapitałowej PGE brak jest dodatkowych ryzyk braku spłaty należności, ponad poziom określony odpisem aktualizującym.

Grupa Kapitałowa PGE ogranicza i kontroluje ryzyko kredytowe związane z transakcjami handlowymi zgodnie z jednolitymi zasadami zarządzania ryzykiem kredytowym, wdrożonymi we wszystkich istotnych spółkach Grupy Kapitałowej PGE. W przypadku transakcji handlowych, które ze względu na wysoką wartość mogą generować znaczące straty w wyniku niewywiązania się kontrahenta z umowy, przed zawarciem transakcji przeprowadzana jest ocena kontrahenta uwzględniająca analizę finansową, historię kredytową kontrahenta i inne czynniki. Na podstawie oceny Grupa Kapitałowa PGE nadaje wewnętrzny rating lub korzysta z ratingu nadanego przez niezależną renomowaną agencję ratingową. Na podstawie ratingu wyznaczany jest limit dla kontrahenta. Zawieranie kontraktów, które powodowałyby wzrost ekspozycji powyżej limitów, co do zasady wymaga ustanowienia zabezpieczenia zgodnego z obowiązującymi w Grupie Kapitałowej PGE zasadami zarządzania ryzykiem kredytowym. Poziom wykorzystania limitów jest regularnie monitorowany i raportowany, a w przypadku pojawienia się istotnych przekroczeń, jednostki odpowiedzialne za zarządzanie ryzykiem kontrahenta zobowiązane są do podjęcia działań zmierzających do ich zlikwidowania. Grupa Kapitałowa PGE na bieżąco monitoruje płatność należności oraz stosuje wczesną windykację, przy uwzględnieniu terminów wynikających z prawa energetycznego i wysokiego poziomu spłaty należności o krótkim terminie przeterminowania. Współpracuje także z wywiadowniami gospodarczymi i firmami windykacyjnymi.

Wybuch pandemii COVID-19 przyczynił się do istotnego wzrostu prawdopodobieństwa materializacji ryzyka kredytowego skłaniając PGE i pozostałe spółki, które przyjęły wspólne zasady zarządzania ryzykiem kredytowym, do zaostrzenia kryteriów przyznawania kontrahentom ratingów wewnętrznych i limitów kredytowych. Opracowano wewnętrzne wytyczne, których celem było ograniczenie ryzyka kredytowego poprzez wytypowanie branż szczególnie wrażliwych lub też relatywnie mało wrażliwych na kryzys wywołany pandemią i odpowiednie dostosowanie kryteriów decyzji kredytowych podejmowanych wobec kontrahentów z tych branż. Wspomniane wytyczne podlegają monitorowaniu i bieżącemu uaktualnianiu pod kątem ich adekwatności do zmieniającej się sytuacji ekonomicznej.

Na dzień sprawozdawczy nie zaobserwowano istotnego wydłużenia okresu spłaty należności, czy problemów z płynnością wynikających z pandemii COVID-19. Mimo to, Grupa dokonała aktualizacji modeli służących do szacowania oczekiwanych strat kredytowych. Na potrzeby szacowania oczekiwanych strat kredytowych kontrahenci zostali podzieleni na dwie grupy: kontrahenci strategiczni, którym wewnętrznie nadawane są ratingi na podstawie modelu scoringowego oraz pozostali kontrahenci, dla których oczekiwane straty kredytowe są szacowane w oparciu o macierz rezerw. W przypadku pierwszej grupy kontrahentów, zmieniono podstawę do wyliczania oczekiwanych strat kredytowych – na 31 grudnia 2020 roku straty zostały obliczone w oparciu o notowania instrumentów Credit Default Swap (CDS), zaś w przypadku drugiej grupy kontrahentów zaktualizowano wskaźniki procentowe w poszczególnych przedziałach czasowych macierzy rezerw do poziomu odpowiadającego obecnej ściągalności należności. W efekcie tych dwóch zmian poziom rezerw na oczekiwane straty kredytowe na 31 grudnia 2020 roku jest o 16 mln PLN wyższy, niż gdyby rezerwy zostały utworzone na wcześniejszych zasadach. Szerszy opis wpływu pandemii na działalności GK PGE jest zawarty w nocie 33.3 niniejszego sprawozdania.

W ujęciu geograficznym ryzyko kredytowe dotyczące należności z tytułu dostaw i usług prezentuje poniższa tabela:

Na dzień 31 grudnia 2020 roku część aktywów finansowych była objęta odpisami aktualizującymi. Zmiana stanu odpisów aktualizujących dla tych klas instrumentów finansowych została zaprezentowana w poniższej tabeli:

Większość odpisów aktualizujących należności handlowe dotyczy segmentu obrotu. Łączna kwota odpisów aktualizujących należności handlowe tych spółek na dzień 31 grudnia 2020 roku wynosi 156 mln PLN (w 2019 roku 143 mln PLN).

Grupa nie posiada istotnych pozycji należności, które na dzień sprawozdawczy były znacznie przeterminowane, lecz nie objęte odpisem aktualizującym, za wyjątkiem należności spornej z Enea S.A. opisanej szczegółowo w nocie 28.4 niniejszego sprawozdania finansowego

Poniżej przedstawiono analizę wiekowania należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałych pożyczek i należności, uwzględniającą odpisy z tytułu utraty wartości:

Na dzień 31 grudnia 2020 roku powyżej 47% salda przeterminowanych należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałych pożyczek i należności, które nie zostały objęte odpisami aktualizującymi, dotyczą sprzedaży energii do odbiorców końcowych.